English
한국어
日本語
中文 (中国)
Trong lĩnh vực y học và nha khoa, xương hàm trên giữ vai trò đặc biệt quan trọng trong việc định hình khuôn mặt, nâng đỡ răng và duy trì các chức năng sống cơ bản như ăn nhai, nói và thở. Hiểu rõ giải phẫu xương hàm trên giúp bác sĩ và bệnh nhân chủ động hơn trong việc chẩn đoán, điều trị cũng như phòng ngừa các bệnh lý liên quan đến vùng răng – hàm – mặt.
Theo Hiệp hội Nha khoa Hoa Kỳ (ADA), có đến 30% bệnh nhân gặp vấn đề liên quan đến cấu trúc hàm trên như viêm xoang hàm, gãy xương mặt hay bất thường bẩm sinh. Chính vì vậy, việc nắm rõ đặc điểm giải phẫu của bộ phận này là bước đầu tiên trong việc bảo vệ sức khỏe răng miệng toàn diện.
Xương hàm trên là gì?
Xương hàm trên (maxilla) là một trong hai phần của hệ thống xương hàm, nằm ở trung tâm khuôn mặt, kết nối với nhiều cấu trúc khác của hộp sọ. Đây là xương cố định, chứa các ổ răng hàm trên, đồng thời tạo nên một phần của thành khoang mũi, hốc mắt và khoang miệng.
Phía dưới của xương hàm trên chứa các ổ răng (xương ổ răng), nơi răng được neo giữ vững chắc nhờ hệ thống dây chằng nha chu. Bên trong xương là các ống dẫn chứa dây thần kinh và mạch máu như động mạch phế nang, dây thần kinh răng trên, giúp nuôi dưỡng mô nướu và răng.
Về mặt giải phẫu, hai phần của xương hàm trên nối với nhau qua đường khớp giữa hàm trên, tạo thành vòm miệng cứng (khẩu cái cứng) – phần ngăn cách giữa khoang mũi và khoang miệng. Tại đây có ống răng cửa, nơi dây thần kinh vòm miệng và động mạch bướm – khẩu cái đi qua, đảm bảo cảm giác và tuần hoàn máu vùng này.
Xem thêm: Răng cửa mọc lệch
Cấu trúc chi tiết của xương hàm trên
Xương hàm trên có hình dạng phức tạp, được chia thành thân xương và các mỏm xương – những phần nhô ra để khớp với các xương khác trong mặt. Dưới đây là mô tả chi tiết:
Thân Xương Hàm Trên: Có dạng khối rỗng chứa xoang hàm trên – xoang lớn nhất của hộp sọ (thể tích 15–20 ml), có chức năng giảm trọng lượng đầu và cộng hưởng âm thanh. Mặt trước thân xương có hố răng nanh và lỗ dưới ổ mắt, nơi dây thần kinh dưới ổ mắt đi ra, chi phối cảm giác cho má và môi trên.
Các Mỏm Xương:
- Mỏm Trán: Nối với xương trán và xương mũi, tạo hình sống mũi.
- Mỏm Gò Má: Nối với xương gò má, tạo nên vành ổ mắt dưới.
- Mỏm Huyệt Răng: Chứa các ổ răng. Khi mất răng, mỏm này dễ bị tiêu xương.
- Mỏm Khẩu Cái: Hợp với mỏm đối diện tạo thành khẩu cái cứng, ngăn cách khoang miệng và khoang mũi.
Xoang Hàm Trên: Là hốc khí hình tháp, được lót bởi niêm mạc xoang có nhiệm vụ làm ấm, làm ẩm và lọc không khí. Niêm mạc này sản xuất nitric oxide (NO) giúp kháng khuẩn. Khi niêm mạc xoang bị viêm, dễ dẫn đến viêm xoang hàm trên, gây đau má và ảnh hưởng răng hàm trên.
Chức năng của xương hàm trên
Xương hàm trên đóng nhiều vai trò sinh học và thẩm mỹ quan trọng. Theo Hiệp hội Nha khoa Quốc tế (FDI), đây là một trong những cấu trúc có ảnh hưởng lớn nhất đến hình thái khuôn mặt và chức năng sinh lý vùng miệng.
Cụ thể, xương hàm trên có các chức năng sau:
- Giữ và nâng đỡ răng hàm trên: Cấu trúc ổ răng vững chắc giúp duy trì vị trí răng, đảm bảo khớp cắn chuẩn và khả năng ăn nhai hiệu quả.
- Tạo khung khuôn mặt: Định hình gò má, sống mũi và vòm miệng – những yếu tố quyết định đến đường nét khuôn mặt.
- Tham gia hoạt động nhai và phát âm: Khi kết hợp với hàm dưới, xương hàm trên giúp tạo ra chuyển động nhịp nhàng trong quá trình nhai, đồng thời hỗ trợ sự cộng hưởng âm thanh khi nói.
- Bảo vệ khoang mũi và hốc mắt: Xương hàm trên tạo thành thành dưới của ổ mắt và thành bên của mũi, giúp giảm chấn thương cho các cấu trúc này.
- Hỗ trợ hô hấp: Thông qua xoang hàm và vòm miệng, xương hàm giúp duy trì luồng khí thông suốt giữa mũi và họng.
Xem thêm: Nhổ răng khôn khi nào?
Các bệnh lý thường gặp ở xương hàm trên
Mặc dù xương hàm trên có cấu trúc bền chắc, song vẫn có thể gặp nhiều vấn đề bệnh lý do bẩm sinh, chấn thương hoặc nhiễm trùng.
1. Hở hàm ếch (Cleft palate)
Hở hàm ếch là dị tật bẩm sinh xảy ra khi hai phần của khẩu cái không khép lại hoàn toàn trong quá trình phát triển thai nhi, để lại khe hở giữa khoang mũi và khoang miệng. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tỷ lệ trẻ sinh ra bị hở hàm ếch chiếm khoảng 1/700 ca sinh sống.
Trẻ mắc hở hàm ếch có thể gặp khó khăn trong việc bú, nói và dễ bị viêm tai giữa do rối loạn áp lực tai – mũi – họng. Phẫu thuật chỉnh sửa thường được thực hiện khi trẻ từ 9–18 tháng tuổi, kết hợp với trị liệu ngôn ngữ và chăm sóc nha khoa phục hồi.
2. Gãy xương mặt
Gãy xương hàm trên thường là hậu quả của tai nạn giao thông, ngã mạnh hoặc va chạm thể thao. Tùy vị trí và mức độ tổn thương, có thể gây biến dạng mặt, chảy máu, khó thở và đau khi cử động hàm.
Theo thống kê y học chấn thương vùng mặt, gãy xương hàm trên chiếm khoảng 25–40% tổng số ca gãy xương vùng mặt. Những trường hợp nhẹ có thể điều trị bảo tồn, nhưng gãy phức tạp cần phẫu thuật kết hợp nẹp kim loại hoặc tái tạo bằng vật liệu sinh học.
3. Viêm xoang hàm trên
Viêm xoang là bệnh lý phổ biến, trong đó xoang hàm trên dễ bị ảnh hưởng nhất. Nguyên nhân thường do vi khuẩn, virus hoặc dị ứng. Triệu chứng bao gồm đau vùng má, nghẹt mũi, sổ mũi và nhức đầu âm ỉ.
Đáng chú ý, viêm xoang răng nguồn (do nhiễm trùng răng hàm trên) chiếm đến 10–12% tổng số ca viêm xoang hàm. Việc điều trị bao gồm thuốc kháng sinh, thuốc chống viêm hoặc phẫu thuật nội soi làm thông xoang.
Điều trị và phục hồi chức năng xương hàm trên
Phương pháp điều trị phụ thuộc vào từng loại bệnh lý, mức độ tổn thương và nguyên nhân cụ thể:
- Hở hàm ếch: Phẫu thuật chỉnh hình là lựa chọn chính, kết hợp trị liệu ngôn ngữ và nha khoa phục hồi để đảm bảo khả năng phát âm và thở bình thường.
- Gãy xương mặt: Với vết gãy nhẹ, bệnh nhân cần nghỉ ngơi, chườm lạnh và dùng thuốc giảm đau. Với gãy phức tạp, bác sĩ tiến hành cố định xương, nẹp titan hoặc tái tạo cấu trúc khuôn mặt.
- Viêm xoang: Điều trị bằng thuốc kháng sinh, thuốc chống dị ứng, rửa mũi bằng dung dịch muối sinh lý và trong một số trường hợp có thể cần phẫu thuật mở xoang.
Bên cạnh đó, việc duy trì vệ sinh răng miệng, ăn uống đầy đủ canxi – vitamin D và khám răng định kỳ 6 tháng/lần giúp phòng ngừa hiệu quả các vấn đề liên quan đến xương hàm trên.
Xem thêm: Chi phí ghép xương hàm
Câu hỏi thường gặp về xương hàm trên
- Xương hàm trên có vai trò gì trong cấu trúc khuôn mặt?
Xương hàm trên là nền tảng định hình khuôn mặt, tạo nên gò má, sống mũi và vòm miệng. Nó cũng nâng đỡ toàn bộ hệ thống răng hàm trên, góp phần vào khả năng ăn nhai và phát âm.
- Nguyên nhân nào khiến xương hàm trên gặp bệnh lý?
Nguyên nhân thường do di truyền (như hở hàm ếch), chấn thương (gãy xương mặt) hoặc nhiễm trùng (viêm xoang). Ngoài ra, các thói quen như hút thuốc, vệ sinh răng miệng kém cũng làm tăng nguy cơ viêm nhiễm vùng xoang hàm.
- Các bệnh lý xương hàm trên điều trị thế nào?
Tùy từng trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật, dùng thuốc hoặc kết hợp nhiều phương pháp. Việc thăm khám sớm giúp tiên lượng tốt hơn và giảm biến chứng.
- Hở hàm ếch có thể chữa khỏi hoàn toàn không?
Có. Phẫu thuật chỉnh sửa kết hợp trị liệu ngôn ngữ và phục hồi nha khoa có thể giúp bệnh nhân hồi phục chức năng nói và ăn uống bình thường.
- Làm sao để phòng ngừa viêm xoang hàm trên?
Giữ vệ sinh mũi – miệng sạch sẽ, tránh tiếp xúc với chất gây dị ứng, điều trị sớm các bệnh răng miệng và kiểm tra định kỳ giúp giảm đáng kể nguy cơ viêm xoang.
Giải phẫu xương hàm trên không chỉ cung cấp nền tảng cho hệ thống răng mà còn góp phần quyết định đến hình thái khuôn mặt và sức khỏe hô hấp. Việc hiểu rõ cấu trúc và chức năng của xương hàm giúp bác sĩ và bệnh nhân phát hiện sớm các bất thường, từ đó có hướng điều trị kịp thời và hiệu quả.
Nếu bạn gặp các vấn đề như đau vùng má, khó thở, viêm xoang tái phát hoặc biến dạng mặt sau chấn thương, hãy đến cơ sở y tế uy tín để được chẩn đoán và điều trị chuyên sâu bởi đội ngũ bác sĩ đầu ngành, cùng trang thiết bị đạt chuẩn quốc tế – giúp bạn khôi phục sức khỏe và sự tự tin trong nụ cười.
Xem thêm: Nhổ răng khôn bảo hiểm y tế
Tư vấn chuyên môn bài viết:
BÁC SĨ DƯƠNG THỊ THÙY NGA
Tại BeDental, khách hàng có thể an tâm điều trị với dịch vụ bảo lãnh viện phí nha khoa nhanh chóng và tiện lợi. BeDental hiện liên kết với nhiều công ty bảo hiểm uy tín, hỗ trợ thanh toán trực tiếp chi phí các dịch vụ nha khoa như nhổ răng, trám răng, điều trị tủy, phục hình răng sứ... Quy trình linh hoạt, minh bạch giúp tiết kiệm thời gian và tối ưu chi phí. Hãy liên hệ BeDental để được tư vấn chi tiết và tận hưởng trải nghiệm chăm sóc răng miệng chuyên nghiệp, không lo gánh nặng tài chính.
🔹 Các đơn vị nha khoa chấp nhận bảo lãnh bao gồm : Hùng Vương Insurance, Bảo Long Insurance, BSH (Bảo hiểm BSH), FWD Insurance Cathay Life Fubon Insurance, Tokio Marine Insurance Group VNI (Bảo hiểm Hàng không), HD Insurance MSIG AAA Insurance PTI (Bảo hiểm Bưu điện), BIDV MetLife, PJICO, Techcom, Insurance, AIA, Dai-ichi Life MIC GIC DBV Insurance VBI (Bảo hiểm VietinBank)
🔹 Các công ty bảo hiểm BeDental có thể xuất hóa đơn: Manulife Dai-ichi Life Prudential AIA Hanwha Life PVI VCLI (Bảo hiểm nhân thọ Vietcombank - Cardif) BIC (Bảo hiểm BIDV), Bảo Việt Insurance và PVI
