Hoại tử xương hàm: Nguyên nhân, dấu hiệu cảnh báo và cách điều trị hiệu quả

Hoại tử xương hàm là tình trạng phần xương hàm bị chết do thiếu máu nuôi dưỡng, thường liên quan đến thuốc điều trị ung thư, loãng xương hoặc nhiễm trùng. Tìm hiểu nguyên nhân, dấu hiệu cảnh báo và cách điều trị hiệu quả để bảo vệ sức khỏe răng miệng.

Nguyên nhân hoại tử xương hàm

Bệnh hoại tử xương hàm là tình trạng tế bào xương hàm chết dần do không nhận đủ máu nuôi dưỡng hoặc bị tổn thương bởi nhiễm trùng, chấn thương, hoặc các yếu tố khác, gây mất cấu trúc và chức năng bình thường của xương hàm. Dưới đây là nguyên nhân chi tiết và phân tích cụ thể về các yếu tố dẫn đến hoại tử xương hàm:

• Thiếu máu nuôi xương (tắc nghẽn mạch máu):

Xương cần liên tục được cung cấp oxy và dưỡng chất từ hệ mạch máu để giữ sức sống. Khi mạch máu tắc hoặc bị tổn thương do chấn thương, phẫu thuật, hoặc các bệnh lý mạch máu, xương không nhận đủ máu dẫn đến chết tế bào xương và hoại tử.

Đây là cơ chế chính của hoại tử xương không do vi khuẩn và xảy ra âm thầm trước khi có các biểu hiện viêm nhiễm.

Xem thêm: Hiện Tượng Tiêu Xương Hàm Và Những Điều Cần Biết

• Nhiễm trùng vi khuẩn và vi rút:

Vi khuẩn từ các ổ viêm nhiễm răng miệng nghiêm trọng như viêm nha chu, viêm tủy răng có thể lan vào xương hàm, gây viêm nhiễm nặng làm phá hủy mô xương.

Virus Herpes zoster (virus gây bệnh Zona thần kinh) có thể tái kích hoạt, tổn thương dây thần kinh và mô xương hàm. Bệnh này gây biến chứng mãn tính, nhiễm trùng và hoại tử xương nếu không được điều trị kịp thời.

• Biến chứng sau phẫu thuật hoặc chấn thương:

Các thủ thuật nha khoa như nhổ răng, cấy ghép implant, phẫu thuật chỉnh hình hàm hoặc chấn thương gãy xương hàm có thể làm tổn thương mạch máu nuôi xương hoặc tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập.

Nếu chăm sóc hậu phẫu không tốt hoặc bệnh nhân có yếu tố nguy cơ, hoại tử xương hàm thường phát triển do thiếu máu hoặc viêm nhiễm phối hợp.

• Xạ trị ung thư vùng đầu cổ:

Bệnh nhân ung thư vùng đầu cổ thường cần điều trị xạ trị. Tia xạ ion hóa tiêu diệt tế bào ung thư nhưng cũng làm tổn thương mạch máu và mô xương bình thường.

Điều này khiến mô xương suy yếu, giảm khả năng tái tạo và nuôi dưỡng, dẫn đến hoại tử xương hàm. Xạ trị còn gây mô mềm quanh vùng xương bị teo, viêm, làm tăng nguy cơ nhiễm trùng và hoại tử.

• Sử dụng thuốc bisphosphonate và corticosteroid kéo dài:

Bisphosphonate là thuốc dùng trong điều trị loãng xương hoặc ung thư di căn vào xương, làm giảm hoạt động hủy cốt bào và tăng trưởng mạch máu trong xương. Kết quả là quá trình tái tạo xương bị ức chế, tăng nguy cơ hoại tử đặc biệt sau các can thiệp nha khoa.

Corticosteroid liều cao hoặc sử dụng kéo dài cũng làm giảm lưu lượng máu nuôi xương và làm suy giảm miễn dịch, tăng nguy cơ hoại tử và nhiễm trùng.

• Các bệnh lý toàn thân:

Tiểu đường, rối loạn đông máu, HIV/AIDS và những bệnh làm suy giảm khả năng miễn dịch hoặc ảnh hưởng đến tuần hoàn máu đều làm giảm khả năng lành xương, làm tăng nguy cơ hoại tử xương hàm khi có các tổn thương nha khoa.

Những bệnh lý này làm quá trình phục hồi xương bị chậm hoặc không hoàn toàn, làm mô xương dễ bị tổn thương và chết.

• Bệnh nha chu tiến triển hoặc sâu răng nghiêm trọng:

Vi khuẩn từ các ổ viêm lợi, nha chu hoặc ổ sâu răng nặng có thể lan sâu vào mô mềm và xương hàm, gây viêm nhiễm nặng, phá hủy cấu trúc xương.

Viêm tủy răng không điều trị kịp thời có thể tiến triển thành viêm tủy xương hàm, dẫn đến hoại tử xương vùng quanh răng bị tổn thương.

Tóm lại, hoại tử xương hàm là hậu quả của sự phối hợp nhiều yếu tố làm mất cân bằng giữa sinh trưởng và hủy hoại mô xương, trong đó thiếu máu nuôi và nhiễm trùng đóng vai trò trung tâm. Bệnh thường xảy ra ở những người có yếu tố nguy cơ cao về thuốc, phẫu thuật, hoặc bệnh lý toàn thân cần được chẩn đoán và điều trị kịp thời để tránh biến chứng nghiêm trọng.

Xem thêm: Nhổ răng khôn bảo hiểm y tế

Dấu hiệu hoại tử xương hàm

Hoại tử xương hàm mặt là tình trạng mô xương ở hàm bị chết do thiếu máu nuôi dưỡng, gây ra nhiều dấu hiệu và triệu chứng với mức độ nghiêm trọng khác nhau tùy theo giai đoạn và mức độ tổn thương. Dưới đây là tổng hợp các triệu chứng hoạt tử xương hàm từ mức độ nhẹ đến nặng:

• Đau âm ỉ, kéo dài vùng mặt, vòm miệng, răng

Mức độ nhẹ: Đau âm ỉ, khó chịu, cảm giác không rõ ràng nhưng kéo dài liên tục, không thuyên giảm dù dùng thuốc giảm đau thông thường.

Mức độ nặng: Đau dữ dội hơn, gây khó chịu liên tục ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày, có thể đau lan tỏa quanh vùng mặt và sâu vào trong khoang miệng.

• Sưng viêm (bao gồm sưng mí mắt, sưng vùng trán hoặc vùng gần xương hàm)

Mức độ nhẹ: Sưng nhẹ vùng nướu hoặc quanh xương hàm, có thể không kèm theo sốt hoặc mưng mủ.

Mức độ nặng: Sưng viêm nặng có thể kèm theo sưng bầm, sưng cả mí mắt trên hoặc dưới, hoặc vùng trán do tình trạng viêm lan rộng, có thể xuất hiện mủ và cảm giác nóng rát, đau nhức dữ dội ở vùng mặt.

• Khó khăn khi ăn nhai và nói chuyện

Mức độ nhẹ: Cảm giác hơi đau khi nhai hoặc cử động miệng, khó chịu nhẹ nhưng vẫn có thể ăn uống và phát âm bình thường.

Mức độ nặng: Đau dữ dội làm hạn chế vận động hàm, khiến ăn nhai, mở miệng và nói chuyện trở nên khó khăn, gây suy giảm chức năng vận động miệng rõ rệt.

• Lộ xương hoặc xuất hiện lỗ rò không lành (vùng xương lộ trong miệng hoặc lỗ rò kết nối giữa khoang miệng với vùng ngoài)

Đây là dấu hiệu nghiêm trọng cho thấy xương đã bị hoại tử đến mức không còn mô che phủ, biểu hiện thường thấy ở giai đoạn muộn của bệnh. Lỗ rò không lành gây nguy cơ nhiễm trùng kéo dài, có thể dẫn đến mất xương hàm và biến dạng mặt.

• Thay đổi cảm giác, tê liệt vùng mặt do tổn thương dây thần kinh

Mức độ nặng: Tổn thương thần kinh gây tê hoặc mất cảm giác một phần vùng mặt, ảnh hưởng đến cảm nhận và vận động bình thường, đây là dấu hiệu tổn thương sâu và nguy hiểm cần can thiệp y tế ngay.

• Triệu chứng giống viêm xoang (đau nhức vùng mặt trước xoang, phù nề niêm mạc, khó thở)

Các triệu chứng viêm xoang có thể bị nhầm lẫn với hoại tử xương hàm do viêm lan rộng quanh vùng mặt. Tuy nhiên, hoại tử xương hàm thường đi kèm với đau dữ dội hơn và các dấu hiệu như lộ xương, khó lành vết thương.

• Loét niêm mạc, nhiễm trùng tái phát, vết loét không lành

Mức độ nhẹ: Vết loét nhỏ, có thể tự lành nhưng thường tái phát.

Mức độ nặng: Vết loét rộng, kéo dài không lành, dễ bị viêm nhiễm tái phát làm tình trạng hoại tử thêm nghiêm trọng và lan rộng.

Tóm lại, các triệu chứng hoại tử xương hàm bắt đầu bằng đau âm ỉ kéo dài và sưng nhẹ, sau đó tiến triển sang sưng viêm nặng, khó ăn nhai, lộ xương, xuất hiện lỗ rò và tổn thương thần kinh. 

Mức độ nghiêm trọng tăng dần sẽ làm suy giảm đáng kể chức năng hàm mặt và có thể gây biến dạng khuôn mặt nếu không được điều trị kịp thời. Do đó, phát hiện sớm và điều trị chuyên khoa là rất quan trọng để hạn chế những hậu quả nghiêm trọng này.

Xem thêm: Nhổ răng khôn khi nào

Phương pháp điều trị hoại tử xương hàm

Hoại tử xương hàm do thiếu máu nuôi xương (tắc nghẽn mạch máu)

Phương pháp điều trị:

• Điều trị nội khoa bằng kháng sinh, chống viêm và thuốc giảm đau phối hợp vệ sinh khoang miệng kỹ để kiểm soát viêm nhiễm giai đoạn sớm và duy trì môi trường lành mạnh cho mô xương.
• Liệu pháp oxy áp lực cao (Hyperbaric oxygen therapy) được áp dụng để tăng cường cung cấp oxy cho vùng xương bị thiếu máu, giúp kích thích khả năng phục hồi mô xương.
• Nếu hoại tử nặng lan rộng, phẫu thuật cắt lọc loại bỏ mô xương chết là cần thiết để tránh lan rộng tổn thương.

Lý do: Thiếu máu làm tế bào xương chết nên cần cải thiện lưu thông máu và giảm viêm, nếu không xử lý kịp thời sẽ khiến mô xương tổn thương lan rộng.

Hoại tử xương hàm do nhiễm trùng vi khuẩn, vi rút (ví dụ viêm nha chu, Herpes zoster)

Phương pháp điều trị:

• Sử dụng kháng sinh đặc hiệu để kiểm soát nhiễm trùng, kết hợp thuốc chống viêm và giảm đau. Thuốc kháng virus được dùng với các trường hợp do Herpes zoster.
• Vệ sinh răng miệng kỹ, sử dụng dung dịch sát khuẩn miệng giúp giảm vi khuẩn gây viêm.
• Khi có mô xương chết bộc lộ và nhiễm trùng nặng, phẫu thuật cắt lọc mô tổn thương hoại tử cùng dẫn lưu để làm sạch ổ viêm.

Lý do: Nhiễm trùng là nguyên nhân trực tiếp gây hoại tử, cần loại bỏ yếu tố gây viêm và mô hoại tử để phục hồi.

Hoại tử do biến chứng sau phẫu thuật nha khoa hoặc chấn thương

Phương pháp điều trị:

• Điều trị bảo tồn nội khoa ban đầu với kháng sinh, chống viêm, giảm đau phối hợp vệ sinh khoang miệng nghiêm ngặt.
• Nếu mô hoại tử bộc lộ, phẫu thuật loại bỏ mô chết và dẫn lưu dịch viêm được chỉ định.
• Với trường hợp tổn thương lớn, cần phẫu thuật tái tạo mô xương và mô mềm để phục hồi cấu trúc hàm mặt, đảm bảo chức năng ăn nhai và thẩm mỹ.

Lý do: Can thiệp y khoa có thể gây tổn thương mạch nuôi xương hoặc tạo điều kiện nhiễm trùng, cần làm sạch tổn thương và tái tạo.

Hoại tử do xạ trị ung thư vùng đầu cổ

Phương pháp điều trị:

• Phẫu thuật cắt bỏ phần xương hoại tử, sau đó thực hiện tái tạo mô mềm và xương bằng ghép xương hoặc vạt da che phủ.
• Điều trị phối hợp với kiểm soát nhiễm trùng bằng thuốc kháng sinh, thuốc giảm đau.
• Liệu pháp hỗ trợ như oxy áp lực cao giúp cải thiện tuần hoàn và lành mô sau xạ trị.

Lý do: Tia xạ làm tổn thương mạch máu và mô nên mô hoại tử khó hồi phục, phẫu thuật cắt bỏ và tái tạo là cách duy nhất để loại bỏ mô chết và hồi phục cấu trúc.

Hoại tử liên quan đến thuốc Bisphosphonate hoặc corticosteroid kéo dài

Phương pháp điều trị:

• Trước hết cần ngưng hoặc điều chỉnh thuốc theo chỉ dẫn bác sĩ chuyên khoa.
• Điều trị nội khoa bằng kháng sinh, giảm đau, vệ sinh miệng để kiểm soát nhiễm trùng và hỗ trợ lành mô.
• Khi có mô hoại tử lộ rõ, phẫu thuật cắt lọc mô hoại tử được tiến hành cẩn trọng nhằm tránh lan rộng hư hại.

Lý do: Thuốc làm giảm khả năng tái tạo xương và hình thành mạch máu, ngưng thuốc kết hợp xử lý vùng hoại tử giúp hồi phục mô.

Hoại tử ở bệnh nhân có bệnh lý toàn thân như tiểu đường, suy giảm miễn dịch

Phương pháp điều trị:

• Kiểm soát tốt bệnh nền tiểu đường, suy giảm miễn dịch để cải thiện khả năng lành vết thương và chống nhiễm trùng.
• Sử dụng kháng sinh, thuốc chống viêm để kiểm soát viêm nhiễm tại vùng hoại tử.
• Cắt lọc mô hoại tử khi có dấu hiệu mô chết bộc lộ, đồng thời chăm sóc hỗ trợ toàn thân.

Lý do: Bệnh lý nền làm giảm khả năng đáp ứng và phục hồi, do đó cần kiểm soát tốt phối hợp điều trị đặc thù.

Hoại tử do bệnh nha chu tiến triển hoặc sâu răng nghiêm trọng

Phương pháp điều trị:

• Điều trị kháng sinh, vệ sinh khoang miệng kỹ lưỡng để giảm vi khuẩn gây viêm.
• Phẫu thuật cắt lọc mô hoại tử, loại bỏ ổ viêm nhiễm.
• Phục hồi cấu trúc xương nếu tổn thương rộng bằng các phương pháp tái tạo xương hoặc ghép xương.

Lý do: Vi khuẩn gây viêm phá hủy mô xương, loại bỏ viêm nhiễm và mô chết là thiết yếu để kiểm soát bệnh.

Mong rằng với bài viết trên đây bạn đọc đã có một số kiến thức nhất định về hoại tử xương hàm. Nếu còn bất kỳ thắc mắc và băn khoăn nào hãy liên hệ ngay hôm nay với BeDental để được nhận tư vấn từ chính các nha sĩ hàng đầu của nha khoa thông qua hotline 24/7 nhé.

Xem thêm: Chi phí ghép xương hàm

Tư vấn chuyên môn bài viết:

BÁC SĨ DƯƠNG THỊ THÙY NGA

Bác sĩ chỉnh nha tổng hợp

Ngôn ngữ giao tiếp: Tiếng Việt, Tiếng Anh, Tiếng Nga

Đặt Lịch Hẹn Xem Hồ Sơ