Đậu mùa khỉ – 1 số điều cần phải biết

Đậu mùa khỉ là gì?

Đậu mùa khỉ là một căn bệnh hiếm gặp, do virus có “họ hàng” với bệnh đậu mùa thông thường gây ra. Người mắc bệnh thường có những triệu chứng như phát ban, sốt, đau đầu, . ..

Y văn ghi nhận các ca bệnh đậu mùa khỉ lây truyền trực tiếp thông qua tiếp xúc với người nhiễm bệnh (tiếp xúc với chăn ga gối trải giường, quần áo, khăn mặt, dịch tiết hoặc giọt bắn đường hô hấp, . ..). Y văn không xác nhận được bệnh đậu mùa khỉ có lây truyền qua quan hệ tình dục hay không. Tuy vậy, thông tin từ WHO ghi nhận bệnh có khởi phát ở một số người có quan hệ tình dục đồng tính. Trẻ em và người trưởng thành cũng là đối tượng có thể mắc bệnh.

Hầu hết những người nhiễm bệnh đều hồi phục sau một vài tuần và tỷ lệ tử vong không cao. Tuy vậy, những yếu tố nguy cơ dẫn đến bệnh diễn biến nghiêm trọng và khả năng tử vong cao bao gồm: người mắc bệnh có tiếp xúc lâu dài với virus, trẻ em và người có miễn dịch yếu, v.v.

Các nhà khoa học cho rằng, căn bệnh này khó lây lan hơn so với dịch Covid-19. Tuy nhiên, bệnh đậu mùa khỉ cũng có thể trở thành mối đe doạ sức khoẻ toàn cầu nếu không có vaccine phòng ngừa kịp thời.

Nguyên nhân gây bệnh đậu mùa khỉ

Bệnh đậu mùa khỉ, hay còn gọi là viêm não mô mềm, là một bệnh truyền nhiễm do virus gây ra. Nguyên nhân gây bệnh đậu mùa khỉ chủ yếu liên quan đến vi rút bệnh đậu mùa khỉ (JEV – Japanese Encephalitis Virus). Vi rút này chủ yếu được truyền qua con đường côn trùng, đặc biệt là muỗi cúm (Culex spp.) là muỗi vốn là vector chính của vi rút này.

Các nguyên nhân gây bệnh đậu mùa khỉ bao gồm:

1. Muỗi cúm: Muỗi cúm nhiễm vi rút JEV khi hút máu từ người nhiễm bệnh hoặc từ các động vật như lợn, gia cầm, chó. Khi muỗi cúm đậu mùa khỉ cắn người, vi rút sẽ truyền vào cơ thể người và gây nhiễm trùng.
2. Tiếp xúc với động vật: Ngoài muỗi cúm, con người có thể mắc bệnh bằng cách tiếp xúc với các động vật nhiễm vi rút JEV như lợn, gia cầm hoặc chó.
3. Môi trường sống và điều kiện thời tiết: Bệnh đậu mùa khỉ thường phát sinh trong mùa mưa ở các vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới. Môi trường ẩm ướt và nhiệt độ cao tạo điều kiện thuận lợi cho sự sinh sống và phát triển của muỗi cúm.
4. Tiếp xúc với nước nhiễm vi rút: Các vùng nước nông, đồng cỏ, ao rừng là môi trường sống lý tưởng cho muỗi cúm. Người có thể mắc bệnh khi tiếp xúc với nước nhiễm vi rút JEV thông qua các hoạt động nông nghiệp, làm việc trong môi trường nông thôn.

Tuy nguyên nhân gây bệnh đậu mùa khỉ chủ yếu do vi rút JEV, nhưng để mắc bệnh cần phải có sự kết hợp của các yếu tố môi trường và tiếp xúc với nguồn lây nhiễm.

Các triệu chứng của bệnh đậu mùa khỉ

Thời gian ủ bệnh

Nếu một người không may mắc bệnh đậu mùa khỉ thì thời gian ủ bệnh và phát hiện triệu chứng là bao lâu? Câu trả lời là, thông thường sau khi nhiễm virus gây nên bệnh đậu mùa khỉ thì thời gian ủ bệnh khoảng từ 5 – 21 ngày, nghĩa là khoảng thời gian mà những triệu chứng đầu tiên của bệnh mới bắt đầu xuất hiện. Một số trường hợp, thời gian ủ bệnh kéo dài hơn khoảng từ 7 đến 14 ngày. (2)

Triệu chứng bệnh đậu mùa khỉ

Các triệu chứng xuất hiện đầu tiên khi một người mắc bệnh đậu mùa khỉ gồm:

• Sốt (thường là triệu chứng bệnh ban đầu)
• Đau đầu dữ dội
• Đau mỏi lưng và các cơ
• Ớn lạnh
• Mệt mỏi uể oải
• Nổi hạch

Sau khi có biểu hiện sốt thì người mắc bệnh đậu mùa khỉ có thể bị phát ban sau đó từ 1 – 3 ngày. Các dấu phát ban sẽ xuất hiện ở:

• Trên khắp gương mặt (95% bệnh nhân mắc bệnh đậu mùa khỉ đều phát ban trên mặt)
• Lòng bàn tay, bàn chân (tỷ lệ phát ban ở lòng bàn tay và bàn chân cũng khá cao, chiếm tỉ lệ khoảng 75%)
• Miệng
• Mắt (bao gồm cả giác mạc và kết mạc)
• Cơ quan sinh dục

Các nốt phan ban ban đầu sẽ khá sần sùi trên bề mặt da và sau đó phát triển nặng dần, trở thành mụn nước và sưng tấy rồi từ từ chuyển sang mụn mủ rồi mới khô lại, đóng vảy rồi xẹp xuống. Thông thường, các triệu chứng bệnh đậu mùa khỉ sẽ kéo dài từ 2 – 4 tuần và tự hết nên người bệnh không phải áp dụng những phương pháp điều trị đặc biệt.

Bạn có thể tham khảo thêm >> Vảy nến liệu có nguy hiểm ? Nếu mắc phải điều trị như thế nào?

Đậu mùa khỉ lây qua đường nào?

Bệnh đậu mùa khỉ, hay còn gọi là viêm não mô mềm, có thể lây qua các đường sau:

1. Đường lây trực tiếp từ người nhiễm bệnh: Vi rút bệnh đậu mùa khỉ (JEV – Japanese Encephalitis Virus) có thể lây trực tiếp từ người nhiễm bệnh sang người khỏe mạnh thông qua tiếp xúc với các chất lỏng cơ thể như máu, nước mủ, nước tiểu, hoặc nước não của người nhiễm.
2. Đường lây qua muỗi cúm: Muỗi cúm (Culex spp.) là vector chính của vi rút JEV. Khi muỗi cúm cắn người nhiễm bệnh, vi rút sẽ chuyển từ muỗi sang người và gây nhiễm trùng. Đây là đường lây phổ biến nhất của bệnh đậu mùa khỉ.
3. Đường lây qua động vật: Người cũng có thể mắc bệnh đậu mùa khỉ khi tiếp xúc với các động vật nhiễm vi rút JEV như lợn, gia cầm hoặc chó. Vi rút có thể tồn tại trong máu, nước tiểu, nước mủ hoặc nước não của động vật nhiễm bệnh.
4. Đường lây qua nước nhiễm vi rút: Vi rút JEV có thể tồn tại trong môi trường nước, đặc biệt là trong các vùng nước nông, đồng cỏ, ao rừng. Người có thể mắc bệnh khi tiếp xúc với nước nhiễm vi rút thông qua các hoạt động nông nghiệp, làm việc trong môi trường nông thôn.

Cần lưu ý rằng vi rút JEV không lây qua tiếp xúc với đồ vật, không gian hay qua tiếp xúc từ người này sang người khác thông qua hơi thở, hoặc qua thức ăn và nước uống. Đường lây chính của bệnh đậu mùa khỉ là qua muỗi cúm và tiếp xúc với chất lỏng cơ thể của người nhiễm bệnh hoặc động vật nhiễm bệnh

Chẩn đoán bệnh đậu mùa khỉ

Mặc dù bệnh đậu mùa khỉ đang có xu hướng bùng phát khiến mọi người lo ngại về chẩn đoán bệnh, song, trên thực tế thì không phải trường hợp nào cũng có thể chẩn đoán và tầm soát bệnh. Chỉ nên thực hiện tầm soát bệnh đậu mùa khỉ khi:

• Đang sống chung hoặc làm việc cùng với người bị bệnh đậu mùa khỉ hoặc nghi ngờ mắc bệnh.
• Vừa đi du lịch đến một đất nước/khu vực đang xuất hiện những trường hợp bệnh đậu mùa khỉ.
• Bị cắn hoặc cào từ động vật bị nhiễm bệnh hoặc nghi ngờ nhiễm bệnh đậu mùa khỉ.
• Ăn các loài động vật không rõ nguồn gốc , có nguy cơ nhiễm bệnh.
• Sống ở những khu vực rừng ẩm ướt nơi có những loài động vật nhiễm bệnh đậu mùa khỉ sống.

Để thực hiện chẩn đoán bệnh đậu mùa khỉ, các bác sĩ sẽ thực hiện quy trình:

Tìm hiểu tiền sử bệnh

Các bác sĩ sẽ hỏi bạn về tiền sử bệnh như đã tiếp xúc với người mắc bệnh nào không, đã mắc bệnh bao lâu hay có từng di chuyển qua những khu vực đang có mầm bệnh hay không, . .. Từ đó bác sĩ sẽ xác định nguy cơ nhiễm bệnh đậu mùa khỉ của bạn.

Xét nghiệm

Ở bước tiếp theo, bác sĩ có thể chỉ định bạn thực hiện xét nghiệm PCR mẫu chất lỏng hoặc các tổn thương trên da để từ đó xác định virus gây bệnh đậu mùa khỉ trong cơ thể.

Sinh thiết

Cuối cùng, nếu nghi ngờ nhiễm bệnh, bác sĩ có thể yêu cầu người bệnh thực hiện sinh thiết nhằm khẳng định chắc chắn việc có nhiễm bệnh hay không.

Trong quá trình chẩn đoán và tầm soát bệnh thông thường sẽ không thực hiện xét nghiệm máu. Lý do là virus gây nên bệnh đậu mùa khỉ sẽ được lưu giữ lại trong máu một thời gian ngắn nên không thể xét nghiệm và chẩn đoán chính xác tình trạng bệnh.

Đậu mùa khỉ có nguy hiểm không, có gây tử vong không?

Bệnh đậu mùa khỉ có thể gây nguy hiểm và trong một số trường hợp nghiêm trọng, có thể dẫn đến tử vong. Tuy nhiên, không phải tất cả những người nhiễm bệnh đều gặp các biến chứng nghiêm trọng.

Các triệu chứng của bệnh đậu mùa khỉ có thể từ nhẹ đến nghiêm trọng, bao gồm sốt, đau đầu, mệt mỏi, buồn nôn, nôn mửa, cơn co giật và viêm não. Ở một số trường hợp nghiêm trọng, bệnh có thể gây ra viêm não mô mềm, làm tổn thương nghiêm trọng não và hệ thần kinh, gây ra các triệu chứng như mất trí nhớ, rối loạn tư duy, mất cân bằng và co giật.

Tuy nhiên, chỉ một số nhỏ người nhiễm bệnh đậu mùa khỉ gặp các biến chứng nghiêm trọng. Hầu hết các trường hợp nhiễm bệnh đậu mùa khỉ có triệu chứng nhẹ và tự giới hạn trong khoảng 1-2 tuần mà không gây ra hậu quả lâu dài.

Việc phòng ngừa bệnh đậu mùa khỉ bằng cách tiêm chủng vaccine là rất quan trọng. Vaccine đậu mùa khỉ an toàn và hiệu quả trong việc ngăn ngừa bệnh, giảm nguy cơ nhiễm vi rút và các biến chứng nghiêm trọng.

Điều trị bệnh đậu mùa khỉ

Tính đến thời điểm hiện tại vẫn chưa có phương pháp hay thuốc điều trị dứt điểm bệnh đậu mùa khỉ. Tuy nhiên, người bệnh không nên quá lo lắng vì bệnh có thể thuyên giảm và tự khỏi mà không cần điều trị.

Một số loại thuốc được đánh giá là có thể điều trị đậu mùa khỉ có thể kể đến như: Thuốc chống virus cidofovir, thuốc kháng virus mới tecovirimat, thuốc nghiên cứu brincidofovir (CMX 001), . .. – Vốn là những loại thuốc có hoạt tính chống lại virus đậu mùa trên khỉ. Tuy nhiên, hiện chưa có loại thuốc nào được nghiên cứu hoặc dùng trong những vùng dịch nhằm điều trị bệnh đậu khỉ.

Đặc biệt, ở người đã tiêm chủng vaccine phòng bệnh đậu mùa thì cũng có nguy cơ bị bệnh đậu mùa khỉ. Tuy vậy, những triệu chứng bệnh thường nhẹ hơn, không tiến triển nhiều và ít khả năng để lại biến chứng nên không phải điều trị.

Phòng ngừa bệnh đậu mùa khỉ

Phòng ngừa bệnh đậu mùa khỉ là cách hiệu quả nhất để tránh mắc bệnh. Dưới đây là một số biện pháp phòng ngừa quan trọng:

1. Tiêm chủng vaccine: Vaccine đậu mùa khỉ là biện pháp phòng ngừa chính để ngăn ngừa bệnh. Đảm bảo tiêm đúng liều và tuân thủ lịch tiêm chủng theo hướng dẫn của các cơ quan y tế.
2. Rửa tay thường xuyên: Rửa tay bằng xà phòng và nước sạch trước khi ăn, sau khi sử dụng nhà vệ sinh, hoặc sau khi tiếp xúc với bất kỳ vật dụng nào có thể bị nhiễm vi rút.
3. Tránh tiếp xúc với người mắc bệnh: Tránh tiếp xúc gần gũi với những người đang mắc bệnh đậu mùa khỉ để giảm nguy cơ lây nhiễm.
4. Hạn chế tiếp xúc với con vật: Tránh tiếp xúc với các loài động vật có thể mang virus đậu mùa khỉ, như khỉ, chuột, và loài động vật hoang dã khác.
5. Duy trì môi trường sạch: Giữ vệ sinh cá nhân và môi trường sống sạch sẽ, bao gồm việc vệ sinh cá nhân, vệ sinh nhà cửa, và xử lý chất thải đúng cách.
6. Thực hiện vệ sinh an toàn thực phẩm: Rửa sạch thực phẩm trước khi nấu và ăn, tránh ăn thực phẩm sống, chế biến thức ăn đúng cách để đảm bảo không tiếp xúc với vi rút.

Nhớ rằng, việc tuân thủ các biện pháp phòng ngừa là rất quan trọng để bảo vệ sức khỏe cá nhân và ngăn chặn sự lây lan của bệnh đậu mùa khỉ trong cộng đồng. Nếu bạn có bất kỳ triệu chứng liên quan đến bệnh đậu mùa khỉ, hãy tìm kiếm sự tư vấn và điều trị từ các chuyên gia y tế.

TS.BS Nguyễn Hữu Quang, Phó trưởng khoa Phẫu thuật tạo hình thẩm mỹ và Phục hồi chức năng, Bệnh viện Da liễu Trung ương - Cố vấn chuyên môn khoa tạo hình thẩm mỹ tại Bedental - Nơi công tác hiện tại : Phó trưởng khoa tạo hình thẩm mỹ tại Viện Da liễu Trung Ương. Bác sĩ Quang đã có hơn 10 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực điều trị da liễu và phẫu thuật tạo hình thẩm mỹ Hiện bác sĩ đang công tác tại Bệnh viện da liễu Trung ương và đồng thời khám chữa bệnh, cố vấn chuyên môn về da liễu và phẫu thuật thẩm mỹ tại Bedental

BEDENTAL – HỆ THỐNG NHA KHOA TIÊU CHUẨN HÀNG ĐẦU

CHI NHÁNH HÀ NỘI

CS1: 7B Thi Sách, Ngô Thì Nhậm, Hai Bà Trưng, Hà Nội - 0934.61.9090

CS2: Tòa nhà CC2, Nguyễn Hữu Thọ, Hoàng Mai, Hà Nội (Bên trong Truehope) - 0934.61.9090

CHI NHÁNH TP.HỒ CHÍ MINH (HCM)

CS1: 53 -55 -57 Phó Đức Chính, Nguyễn Thái Bình, Quận 1, Tp.Hồ Chí Minh - 0766.00.8080

CS2 :Số 25, đường số 7 khu đô thị Cityland Gò Vấp (Ngõ 672A Phan Văn Trị), Gò Vấp, TP Hồ Chí Minh, Việt Nam -  093 181 0680

CHI NHÁNH THÀNH PHỐ VINH - NGHỆ AN

CS1: 39A Đ. Lê Hồng Phong, Hưng Bình, Thành phố Vinh, Nghệ An - 0934.61.9090

GIỜ HOẠT ĐỘNG:

09h00 – 21h00. Tất cả các ngày trong tuần

Website: https://bedental.vn/

 

 

HƯỚNG DẪN ĐI KHÁM TẠI BỆNH VIỆN RĂNG HÀM MẶT TRUNG ƯƠNG NĂM 2023