Rát Lưỡi – Nguyên Nhân, Triệu Chứng và 3+ Cách Khắc Phục

Rát lưỡi là cảm giác nóng rát, châm chích hoặc đau ở bề mặt lưỡi, thường khiến việc ăn uống và nói chuyện trở nên khó chịu. Đây có thể chỉ là hiện tượng tạm thời nhưng cũng có khi là dấu hiệu cảnh báo bệnh lý cần được chú ý.

Rát lưỡi là bệnh gì?

Lưỡi bị rát đau hoặc nóng rát ở bề mặt lưỡi, có thể lan ra vùng miệng, gây khó chịu khi ăn uống, nói chuyện. Đây không phải là một bệnh đơn lẻ mà là biểu hiện của nhiều vấn đề sức khỏe khác nhau, bao gồm:

• Tổn thương cơ học hoặc nhiệt: Cắn phải lưỡi, ăn/thức uống quá nóng, va chạm vào vật cứng.
• Nhiễm trùng: Do vi khuẩn, virus hoặc nấm (nấm Candida gây bệnh tưa miệng).
• Thiếu hụt vitamin và khoáng chất: Đặc biệt là vitamin B1, B6, B12, sắt, kẽm.
• Phản ứng dị ứng, tác dụng phụ của thuốc.
• Rối loạn thần kinh, căng thẳng kéo dài, hội chứng đau bỏng rát miệng (Burning Mouth Syndrome).
• Một số bệnh lý như viêm lưỡi bản đồ, lichen planus, viêm loét miệng, thậm chí ung thư khoang miệng (hiếm gặp).

Xem thêm: Một số cách vệ sinh lưỡi: Tầm quan trọng & tác dụng

Bị rát lưỡi phải làm sao?

Dưới đây là phân loại mức độ rát lưỡi từ nhẹ đến nặng, kèm hướng dẫn chi tiết cách trị rát lưỡi cho từng mức độ, dựa trên các chuyên trang y tế và nha khoa uy tín:

1. Mức độ nhẹ

• Triệu chứng:

Cảm giác nóng rát nhẹ hoặc châm chích trên bề mặt lưỡi, đôi khi chỉ thoáng qua.

Lưỡi có thể hơi đỏ hoặc có một vài đốm trắng nhỏ nhưng không kèm đau nhiều.

Ăn uống, sinh hoạt hằng ngày gần như không bị ảnh hưởng.

• Nguyên nhân thường gặp:

Kích ứng nhẹ do thức ăn cay, nóng, chua, hoặc thay đổi thời tiết.

Viêm niêm mạc miệng nhẹ, dị ứng nhẹ với thực phẩm, thuốc, hoặc hoá chất trong kem đánh răng/máy trợ niệu.

• Cách chữa đau rát lưỡi:

Vệ sinh răng miệng sạch sẽ, dùng nước muối loãng súc miệng ngày 2-3 lần.

Tránh các thức ăn, đồ uống kích thích (cay, nóng, chua, mặn).

Duy trì uống đủ nước, ăn thức ăn mềm, nguội.

Có thể dùng thuốc giảm đau nhẹ theo hướng dẫn bác sĩ nếu cần.

2. Mức độ trung bình

• Triệu chứng:

Đau rát rõ ràng hơn, nóng rát kéo dài trên bề mặt lưỡi hay một vùng nhất định.

Lưỡi đỏ sưng, có thể xuất hiện đốm trắng hoặc vết loét nhỏ.

Ăn uống khó khăn, nhạy cảm với thức ăn cay, nóng, mặn, gây đau tăng; có thể giảm vị giác.

Cảm giác nóng rát gia tăng sau khi ăn hoặc sau khi thức dậy.

• Nguyên nhân phổ biến:

Nhiễm nấm Candida (bệnh tưa miệng).

Viêm lưỡi, viêm loét miệng do vi khuẩn hoặc virus.

Thiếu vitamin B, kẽm, sắt.

Phản ứng dị ứng kéo dài, hoặc tác dụng phụ một số thuốc.

• Cách xử lý:

Thăm khám bác sĩ để xác định chính xác nguyên nhân.

Điều trị theo hướng dẫn (thuốc kháng nấm, thuốc chống viêm, bổ sung vitamin).

Duy trì vệ sinh răng miệng kỹ lưỡng, tránh kích thích bằng thức ăn, đồ uống.

Có thể dùng thuốc giảm đau, gel bôi niêm mạc để giảm khó chịu.

Xem thêm: Nước súc miệng Tb có tốt không và điều cần lưu ý

3. Mức độ nặng

• Triệu chứng:

Đau rát dữ dội kéo dài, lan rộng nhiều vùng lưỡi hoặc khoang miệng.

Lưỡi đỏ sưng phồng, có vết loét lớn, có thể chảy máu hoặc có mảng trắng dày.

Kèm các triệu chứng toàn thân như sốt, sưng hạch bạch huyết, mất vị giác, khó khăn khi nhai nuốt.

Triệu chứng làm suy giảm chất lượng cuộc sống, ăn uống kém, mất nước, mệt mỏi.

• Nguyên nhân nghiêm trọng có thể:

Nhiễm trùng nặng, viêm loét nặng do vi khuẩn hoặc nấm lan rộng.

Hội chứng đau bỏng rát miệng mãn tính (Burning Mouth Syndrome).

Bệnh lý máu, nội tiết, rối loạn thần kinh hoặc ung thư lưỡi (cần loại trừ).

• Cách xử lý:

Cần khám chuyên khoa Răng-Hàm-Mặt hoặc Tai-Mũi-Họng để làm các xét nghiệm, sinh thiết nếu cần.

Điều trị chuyên sâu theo phác đồ: thuốc chống viêm mạnh, thuốc giảm đau, bổ sung dinh dưỡng, điều chỉnh bệnh nền.

Điều trị hỗ trợ giúp kiểm soát triệu chứng và phòng ngừa biến chứng.

Theo dõi sát sao, đặc biệt ở người có bệnh nền hoặc miễn dịch kém.

Mẹo chữa rát lưỡi tại nhà

1. Ngậm đá viên

Tác dụng: Đá lạnh giúp làm tê liệt tạm thời các đầu dây thần kinh cảm giác, giảm đau và sưng viêm trên lưỡi ngay lập tức. Ngoài ra, nhiệt độ lạnh còn giúp thu nhỏ mạch máu, hạn chế hiện tượng viêm lan rộng.

Cách dùng: Ngậm 1-2 viên đá viên trong miệng mỗi lần, lặp lại nhiều lần mỗi ngày khi cảm thấy lưỡi rát.

1. Súc miệng nước muối loãng ấm (6g muối pha 100ml nước ấm)

Tác dụng: Muối có tính sát khuẩn tự nhiên, giúp diệt khuẩn và giảm viêm hiệu quả. Súc miệng nước muối giúp làm sạch vùng niêm mạc bị tổn thương, loại bỏ vi khuẩn gây hại và kích thích lành vết thương nhanh hơn.

Lưu ý: Không nuốt nước muối, súc miệng nhẹ nhàng, tránh làm tổn thương thêm.

1. Ăn sữa chua (probiotic)

Tác dụng: Probiotic trong sữa chua giúp cân bằng hệ vi sinh trong khoang miệng, ức chế nấm men Candida và vi khuẩn gây viêm, đồng thời làm dịu cảm giác rát. Hơn nữa, sữa chua mát mẻ cũng giúp giảm kích ứng và giảm đau.

Lưu ý: Nên chọn sữa chua không đường hoặc ít đường để tránh kích thích vùng tổn thương.

1. Ngậm hoặc bôi mật ong nguyên chất (đối với trẻ trên 1 tuổi và người lớn)

Tác dụng: Mật ong có đặc tính kháng khuẩn, kháng viêm tự nhiên rất mạnh, giúp tiêu diệt vi khuẩn gây nhiễm trùng, đồng thời làm dịu niêm mạc, giảm đau và thúc đẩy lành vết thương.

Giải thích thêm: Mật ong tạo một lớp màng bảo vệ tạm thời trên vùng lưỡi rát, ngăn ngừa tiếp xúc trực tiếp với thức ăn gây kích thích.

Lưu ý: Không dùng mật ong cho trẻ dưới 12 tháng do nguy cơ ngộ độc.

1. Dùng gel nha đam (lô hội)

Tác dụng: Gel nha đam chứa các hoạt chất kháng viêm, kháng khuẩn và có tính làm mát, giúp giảm đau rát, mẩn đỏ và hỗ trợ tái tạo mô niêm mạc lưỡi.

Cách dùng: Rửa sạch, tách lấy gel nha đam tươi, bôi nhẹ lên vùng lưỡi bị rát, giữ khoảng 15-20 phút rồi súc miệng nhẹ.

1. Sử dụng baking soda để súc miệng hoặc bôi

Tác dụng: Baking soda có tính kiềm giúp cân bằng độ pH trong khoang miệng, từ đó ức chế sự phát triển của vi khuẩn và làm dịu vùng niêm mạc bị tổn thương, giảm cảm giác đau rát.

Cách dùng: Pha baking soda với nước tạo dung dịch loãng để súc miệng hoặc làm dung dịch đặc để bôi nhẹ lên vùng lưỡi tổn thương.

1. Uống nhiều nước lọc và hạn chế đồ uống kích thích (cà phê, trà, nước có gas, rượu…)

Tác dụng: Uống đủ nước giúp giữ ẩm niêm mạc miệng, tránh khô miệng – một yếu tố làm tăng cảm giác rát. Bên cạnh đó, tránh các loại đồ uống kích thích giúp giảm áp lực lên niêm mạc lưỡi, không làm tổn thương thêm vùng rát.

Xem thêm: XỊT THƠM MIỆNG LOẠI NÀO TỐT? BEDENTAL GIẢI ĐÁP

Khi nào đi khám rát lưỡi?

Bạn nên đi khám bác sĩ khi gặp các dấu hiệu rát đau lưỡi hoặc tổn thương niêm mạc miệng như sau, để được chẩn đoán chính xác và xử lý kịp thời:

• Rát lưỡi kéo dài hơn 2 tuần không giảm

Nếu bị rát lưỡi lâu ngày không thuyên giảm sau 1-2 tuần tự chăm sóc tại nhà, cần đi khám ngay. Có thể đây là dấu hiệu của bệnh lý nghiêm trọng hơn cần được bác sĩ đánh giá toàn diện (ví dụ: viêm lưỡi bản đồ, nhiễm nấm, bệnh lý nội tiết hoặc các tổn thương ác tính).

• Xuất hiện loét, chảy máu, sưng to

Vết loét lâu lành, chảy máu tự nhiên hoặc sau va chạm, sưng to vùng lưỡi hoặc niêm mạc xung quanh cũng là dấu hiệu cần khám để loại trừ nhiễm trùng nặng hoặc các bệnh lý nguy hiểm.

• Nổi hạch, sốt cao hoặc triệu chứng toàn thân

Nếu kèm các biểu hiện như sốt cao kéo dài, sưng hạch bạch huyết vùng cổ hoặc dưới hàm, quấy khóc nhiều hoặc bỏ ăn do đau, mệt mỏi nhiều thì cần khám ngay để phòng tránh biến chứng nghiêm trọng và được điều trị theo đúng chỉ định.

• Có tưa trắng lan rộng hoặc các triệu chứng bất thường khác

Tưa miệng (nấm Candida) xuất hiện với các mảng trắng dày, có thể lan rộng không tự hết, cũng là dấu hiệu cần khám để điều trị thích hợp, tránh biến chứng sau này.

• Màu sắc đốm lưỡi thay đổi đột ngột hoặc lan rộng

Đốm trắng, đỏ, đen hoặc các màu khác biệt trên lưỡi thay đổi nhanh, đau rát, hoặc vết loét không lành cần được kiểm tra chuyên sâu.

• Tiểu sử suy giảm miễn dịch hoặc bệnh nền

Trẻ hoặc người lớn có hệ miễn dịch yếu, mắc bệnh nền như tiểu đường, HIV, ung thư, hay đang điều trị thuốc ức chế miễn dịch nên được khám sớm khi xuất hiện các triệu chứng rát lưỡi, loét miệng để phòng biến chứng nghiêm trọng.

Mong rằng với bài viết trên đây bạn đọc đã có kiến thức cơ bản nhất về đau rát lưỡi. Nếu còn bất kỳ thắc mắc và băn khoăn nào hãy liên hệ ngay hôm nay với BeDental để được nhận tư vấn từ chính các nha sĩ hàng đầu của nha khoa thông qua hotline 24/7 nhé.

Xem thêm: Top 7 máy làm trắng răng tại nhà tốt nhất

Tư vấn chuyên môn bài viết:

BÁC SĨ DƯƠNG THỊ THÙY NGA

Bác sĩ chỉnh nha tổng hợp

Ngôn ngữ giao tiếp: Tiếng Việt, Tiếng Anh, Tiếng Nga

Đặt Lịch Hẹn Xem Hồ Sơ