Đẹn Trăng: Nguyên Nhân, Dấu Hiệu Và Cách Trị Đẹn Lưỡi Hiệu Quả

Đẹn trăng là một thuật ngữ dân gian phổ biến dùng để chỉ các vết loét miệng (áp-tơ) hoặc nấm miệng, đặc biệt là ở trẻ nhỏ. Tình trạng này gây ra cảm giác đau rát, khó chịu, ảnh hưởng nghiêm trọng đến việc ăn uống và sinh hoạt hàng ngày.

Mặc dù đẹn trăng thường lành tính và có thể tự khỏi, nhưng việc hiểu rõ nguyên nhân và áp dụng cách trị đẹn lưỡi đúng cách là vô cùng quan trọng để giảm đau và ngăn ngừa tái phát. Bài viết này của Nha khoa Bedental sẽ cung cấp cho bạn những thông tin chi tiết nhất về đẹn trăng và các biện pháp điều trị từ y học hiện đại đến dân gian.

Đẹn Trăng Là Gì? Phân Biệt Các Loại Đẹn Miệng

Đẹn trăng là thuật ngữ dân gian dùng để chỉ tình trạng xuất hiện các vết loét nông, hình tròn hoặc bầu dục, có màu trắng hoặc vàng nhạt, xung quanh viền đỏ, thường mọc đơn lẻ hoặc thành cụm trong niêm mạc miệng. Trong y học, đẹn trăng thường được hiểu là loét miệng áp-tơ (Aphthous Ulcer) hoặc nấm miệng (tưa miệng – Oral Thrush).

• Loét áp-tơ: Đây là nguyên nhân phổ biến nhất gây ra đẹn trăng. Các vết loét này xuất hiện ở các mô mềm bên trong má, môi, dưới lưỡi hoặc trên nướu. Chúng gây đau rát khi chạm vào hoặc khi ăn thức ăn cay, mặn, nóng.
• Nấm miệng (Tưa miệng): Thường gặp ở trẻ sơ sinh và người có hệ miễn dịch yếu, do nấm Candida Albicans gây ra. Dấu hiệu là các mảng trắng như váng sữa bám trên lưỡi, má trong và vòm miệng. Nếu bạn nghe thấy thuật ngữ lễ đẹn là gì, đây thường là cách người xưa dùng các phương pháp dân gian để chữa trị nấm miệng hoặc loét miệng.

Triệu Chứng Khi Bị Bệnh Đẹn Trăng Trong Miệng

Khi bệnh đẹn trăng xuất hiện trong miệng, chúng thường gây ra cảm giác khó chịu và đau rát. Dưới đây là những triệu chứng phổ biến của tình trạng này:

• Xuất hiện đốm nhỏ: Ban đầu, đẹn miệng chỉ là một đốm nhỏ, có màu trắng vàng nhạt được bọc bên ngoài bởi một quầng đỏ hơi mọng nước. Lâu dần, đẹn miệng có thể bị vỡ và hình thành các vết loét hình tròn, màu trắng sữa.
• Có mảng trắng hoặc kem: Đây là dấu hiệu dễ nhận thấy nhất khi bị nổi đẹn. Các mảng trắng trong miệng thường xuất hiện ở lưỡi, nướu, bên trong má hoặc vòm miệng, đặc biệt là trong trường hợp bị nấm miệng.
• Cảm giác khó chịu, đau rát: Khi bị nổi đẹn trong miệng, người bệnh thường cảm thấy đau rát, khó chịu, đặc biệt là khi ăn uống hoặc đánh răng.
• Mất vị giác: Khi bị nổi đẹn, người bệnh có thể mất vị giác tạm thời hoặc cảm thấy đắng miệng, vị kim loại trong miệng. Do đó, bạn ăn bất cứ thứ gì cũng cảm thấy không ngon miệng.
• Nứt môi hoặc khóe miệng: Tình trạng này gọi là viêm khóe miệng, thường gặp ở người bị nấm Candida, đặc biệt là trẻ nhỏ hoặc người đeo răng giả.
• Triệu chứng nặng: Những trường hợp nặng hơn, đẹn trăng còn có thể lan xuống cổ họng và thực quản, khiến người bệnh cảm thấy khó nuốt và đau khi nuốt thức ăn. Với người có hệ miễn dịch yếu, tình trạng có thể phát triển nhanh chóng ra toàn bộ khoang miệng.

Xem thêm: Nổi cục trong miệng không đau 

Các Nguyên Nhân Phổ Biến Gây Ra Tình Trạng Đẹn Trăng

Tình trạng nổi đẹn, hay loét miệng, xảy ra khi niêm mạc khoang miệng bị tổn thương và viêm nhiễm. Việc xác định đúng nguyên nhân là chìa khóa để điều trị dứt điểm và ngăn ngừa tái phát. Dưới đây là những yếu tố thường gặp gây ra các vết loét miệng:

Tổn Thương Cơ Học Của Niêm Mạc Miệng

Đây là nguyên nhân trực tiếp và phổ biến nhất. Các vết thương hở trong miệng tạo điều kiện lý tưởng cho vi khuẩn tấn công, gây ra lở loét.

• Thường do cách đánh răng sai (chải quá mạnh, dùng bàn chải lông cứng).
• Do khí cụ nha khoa (như niềng răng, răng giả tháo lắp) không vừa vặn hoặc bị lỏng, cọ xát vào mô mềm.
• Vô tình cắn phải má, lưỡi khi ăn hoặc ăn thức ăn có cạnh sắc, quá cứng.

Dị Ứng Với Thành Phần Hóa Học (SLS)

Sodium Lauryl Sulfate (SLS) là một chất tạo bọt thường có trong một số sản phẩm kem đánh răng và nước súc miệng. Đối với một số người nhạy cảm, chất này có thể gây kích ứng niêm mạc miệng, làm khô niêm mạc, từ đó làm tăng nguy cơ tổn thương và gây ra các vết viêm, loét miệng.

Chế Độ Ăn Uống Kích Thích

Tiêu thụ quá nhiều thực phẩm có tính acid cao hoặc gây nhiệt có thể kích thích niêm mạc miệng, làm tăng nguy cơ loét. Đồ ăn cay nóng, trái cây có vị chua (cam, chanh, dứa), hoặc thực phẩm lên men nếu ăn quá nhiều rất dễ gây kích thích.

Vấn Đề Trào Ngược Dạ Dày

Tình trạng trào ngược dạ dày tá tràng là một nguyên nhân ít ngờ tới gây ra loét miệng. Trào ngược khiến acid dịch vị và vi khuẩn HP trong dạ dày bị đẩy ngược lên khoang miệng. Acid này gây tổn thương và bào mòn niêm mạc miệng. Đây chính là nguyên nhân hình thành nên các vết nhiệt miệng gây khó chịu, đau rát kéo dài.

Thiếu Hụt Vi Chất Dinh Dưỡng

Sự thiếu hụt các vitamin và khoáng chất thiết yếu sẽ làm giảm sức đề kháng của cơ thể và làm giảm quá trình phục hồi tổn thương niêm mạc. Khi lười bổ sung các loại vitamin quan trọng như vitamin B12, sắt, kẽm hoặc axit folic… các vết thương nhỏ sẽ nhanh chóng phát triển thành vết lở miệng nghiêm trọng hơn.

Tác Dụng Phụ Của Thuốc

Một số loại thuốc được sử dụng để điều trị các bệnh lý khác có thể gây ra tác dụng phụ là nổi đẹn. Những người đang sử dụng thuốc như: thuốc kháng sinh, thuốc cao huyết áp, Nicotin, hoặc các loại thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs) có thể gặp phải tình trạng này.

Xem thêm: Dính phanh lưỡi

Cách Chữa Đẹn Trăng: Điều Trị Và Phục Hồi

Nổi đẹn bao lâu thì hết? Thông thường, nổi đẹn trăng trong miệng là tình trạng lành tính, thường tự khỏi sau 7 – 10 ngày và không để lại sẹo. Tuy nhiên, trong thời gian tồn tại, đẹn miệng ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh hoạt hàng ngày. Dưới đây là những phương pháp điều trị đẹn trăng hiệu quả mà bạn có thể áp dụng:

Điều Trị Bằng Thuốc Tây Y

Để khắc phục tình trạng nổi đẹn, người bệnh có thể tham khảo một số loại thuốc đặc trị do bác sĩ chỉ định:

• Thuốc kháng sinh: Sử dụng trong trường hợp vết loét bội nhiễm (hoạt chất thường là sulfamethoxazole và trimethoprim).
• Thuốc kháng nấm: Được bác sĩ chỉ định khi người bệnh bị nhiệt miệng do nấm gây ra (ví dụ như: nystatin, fluconazole hoặc itraconazole).
• Thuốc chống viêm: Có thể là corticoid hoặc colchicine. Chúng có tác dụng giảm sưng đau và ngăn vết loét phát triển mạnh.
• Thuốc giảm đau và bảo vệ: Các hoạt chất thường gặp để điều trị giảm đau rát, bảo vệ vết loét như: Nitrat bạc, lidocaine, sachole – gel, acid hyaluronique.
• Vitamin và khoáng chất: Khi bị nhiệt miệng, người bệnh cũng nên sử dụng thêm các loại vitamin và khoáng chất như sắt, kẽm để tăng cường sức đề kháng cho cơ thể.

Xem thêm: Bệnh về lưỡi

Điều Trị Bằng Phương Pháp Dân Gian và Đông Y

Với những vết đẹn trăng nhẹ, người bệnh có thể áp dụng một số mẹo dân gian để giảm cảm giác khó chịu, hỗ trợ thúc đẩy quá trình phục hồi:

• Sử dụng Mật ong và Bột nghệ: Thoa trực tiếp lên vết nhiệt miệng 2 – 3 lần/ ngày. Hoặc bạn có thể hoà tan mật ong cùng nước ấm, uống thật chậm để nước có thể phát huy tối đa công dụng lên niêm mạc miệng (Mật ong giúp kháng khuẩn và làm dịu).
• Trà hoa cúc: Dùng trà hoa cúc ấm để súc miệng 3 – 4 lần/ ngày. Hoạt chất levomenol và azulene trong thức uống này có tác dụng chống viêm, kháng khuẩn và làm dịu vết loét nhanh chóng.
• Dầu dừa: Thoa trực tiếp dầu dừa lên khu vực miệng bị nổi đẹn 2 – 3 lần/ ngày để tạo ra màng phủ. Acid lauric có trong dầu dừa còn giúp kháng khuẩn, chống viêm hiệu quả.
• Bài thuốc Đông y: Có thể áp dụng các bài thuốc Đông y để giải nhiệt, giảm đau an toàn, hiệu quả như sắc các vị thuốc từ Thạch cao, huyền sâm, sinh địa, rau má, bồ công anh,… để uống theo chỉ dẫn của thầy thuốc.

Đẹn Trăng Ở Người Lớn: Khi Nào Cần Thăm Khám Gấp?

Mặc dù đẹn trăng thường lành tính, nhưng nếu bạn hoặc người thân gặp phải các dấu hiệu sau, cần thăm khám bác sĩ ngay lập tức:

• Vết loét kéo dài: Vết loét không lành hoặc không thuyên giảm sau hơn 2 tuần.
• Tái phát liên tục: Loét miệng tái phát quá thường xuyên hoặc xuất hiện thành cụm lớn.
• Triệu chứng toàn thân: Kèm theo sốt cao, sưng hạch bạch huyết, khó nuốt hoặc sụt cân không rõ nguyên nhân.
• Kích thước lớn: Vết loét có kích thước lớn bất thường hoặc lan rộng.

Đẹn lưỡi ở người lớn có thể là dấu hiệu cảnh báo các bệnh lý tiềm ẩn như rối loạn miễn dịch hoặc thậm chí là ung thư miệng ở giai đoạn sớm, cần được chẩn đoán chuyên sâu để loại trừ các nguy cơ nghiêm trọng.

Biện Pháp Phòng Ngừa Bệnh Đẹn Trăng (Loét Miệng) Đơn Giản, Hiệu Quả

Theo lời khuyên của các bác sĩ nha khoa, việc phòng tránh nguy cơ bị nổi đẹn (loét miệng tái phát) đòi hỏi sự kết hợp giữa vệ sinh răng miệng đúng cách và điều chỉnh chế độ ăn uống, sinh hoạt. Áp dụng những biện pháp dưới đây sẽ giúp bạn bảo vệ niêm mạc miệng và tăng cường sức đề kháng:

Xem thêm: Ung thư lưỡi

Điều Chỉnh Chế Độ Ăn Uống và Sinh Hoạt

Việc quản lý chế độ ăn uống là bước quan trọng để giảm kích ứng và nhiệt miệng, vốn là nguyên nhân chính gây ra đẹn.

• Hạn chế thực phẩm kích thích: Tuyệt đối hạn chế ăn các loại thức ăn cay, nóng (như ớt, tiêu, gừng), thực phẩm chua (như chanh, dứa, cà chua) và đồ ăn chiên rán nhiều dầu mỡ. Những thực phẩm này không chỉ gây đẹn miệng mà còn dễ gây nóng gan, tích tụ độc tố trong cơ thể.
• Tránh đồ uống có hại: Hạn chế uống cafe, rượu bia, nước ngọt có gas. Các chất này làm khô niêm mạc miệng, tăng tính axit và tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển.
• Uống đủ nước: Uống nhiều nước mỗi ngày để cơ thể có thể giải phóng nhiệt lượng, thanh lọc cơ thể và giữ ẩm cho niêm mạc miệng, giúp các vết thương nhanh lành hơn.
• Tăng cường sức đề kháng: Luyện tập thể dục, thể thao thường xuyên để tăng cường sức đề kháng tổng thể cho cơ thể, từ đó giúp cơ thể chống lại các tác nhân gây viêm nhiễm hiệu quả hơn.

Vệ Sinh Răng Miệng Đúng Chuẩn Nha Khoa

Việc vệ sinh răng miệng đóng vai trò then chốt trong việc loại bỏ mảng bám, ngăn chặn vi khuẩn và giảm nguy cơ tổn thương niêm mạc.

• Đánh răng và súc miệng: Đánh răng ít nhất 2 lần/ngày và súc miệng bằng nước muối ấm để sát khuẩn nhẹ nhàng, giúp làm sạch mảng bám và giảm viêm.
• Tránh chất kích ứng (SLS): Không sử dụng các loại kem đánh răng, nước súc miệng có chứa Sodium Lauryl Sulfate (SLS). Chất này có thể làm khô niêm mạc miệng và khiến các vết loét trở nên nặng hơn hoặc tái phát.
• Sử dụng chỉ nha khoa: Sử dụng chỉ nha khoa thay cho tăm xỉa răng. Tăm xỉa răng dễ làm tổn thương nướu, tạo ra các vết rách nhỏ, từ đó tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập và gây ra vết loét.

Kiểm Soát Sức Khỏe Tổng Thể

Để phòng ngừa bệnh đẹn trăng hiệu quả, bạn cần kiểm soát các yếu tố sức khỏe tiềm ẩn:

• Khám và cạo vôi răng định kỳ: Khám răng định kỳ 6 tháng/lần và cạo vôi răng để giữ cho răng nướu luôn được chắc khỏe. Việc loại bỏ cao răng giúp giảm ổ vi khuẩn gây viêm, là nguyên nhân gián tiếp dẫn đến loét miệng.
• Kiểm soát bệnh lý nền: Trường hợp người bị nổi đẹn có bệnh lý nền tiểu đường, bệnh nhân cần kiểm soát lượng đường huyết ở mức ổn định. Đường huyết cao tạo điều kiện lý tưởng cho sự phát triển mạnh mẽ của nấm Candida (tưa miệng).

 

Tư vấn chuyên môn bài viết:

BÁC SĨ DƯƠNG THỊ THÙY NGA

Bác sĩ chỉnh nha tổng hợp

Ngôn ngữ giao tiếp: Tiếng Việt, Tiếng Anh, Tiếng Nga

Đặt Lịch Hẹn Xem Hồ Sơ