Nấm miệng là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị khi bị nhiễm nấm

Nấm miệng là một bệnh lý răng miệng khá phổ biến, có thể gặp ở mọi lứa tuổi, đặc biệt là trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Mặc dù không phải bệnh nguy hiểm đến tính mạng, nhưng các triệu chứng của nấm miệng gây ra nhiều bất tiện, ảnh hưởng đến việc ăn uống, giao tiếp và sinh hoạt hàng ngày.

Theo Hiệp hội Nha khoa Hoa Kỳ (ADA), nấm miệng do vi nấm Candida albicans gây ra chiếm tới hơn 90% các trường hợp nhiễm nấm trong khoang miệng. Tỷ lệ mắc bệnh ở trẻ sơ sinh có thể lên tới 37%, trong khi ở người lớn suy giảm miễn dịch con số này có thể vượt 50%.

Bài viết dưới đây của Nha khoa BeDental sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về nấm miệng: nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị và phương pháp phòng ngừa để bảo vệ sức khỏe răng miệng tốt nhất.

Nấm Miệng Là Gì?

Nấm miệng (còn gọi là Candida miệng hoặc tưa miệng) là tình trạng niêm mạc miệng bị nhiễm vi nấm Candida albicans. Loại nấm này vốn tồn tại trong khoang miệng ở mức độ nhỏ mà không gây hại. Tuy nhiên, khi hệ miễn dịch suy yếu hoặc môi trường trong khoang miệng thay đổi, nấm có thể phát triển quá mức, tạo thành các mảng trắng hoặc vàng bám trên lưỡi, lợi, vòm miệng hoặc bên trong má.

Các mảng nấm thường gây cảm giác đau rát, dễ chảy máu khi cọ xát, và nếu không điều trị sớm, có thể lan xuống họng hoặc thực quản, gây biến chứng.

Nguyên Nhân Gây Nấm Miệng

Nấm miệng, hay còn gọi là tưa miệng (oral thrush), là một bệnh nhiễm trùng phổ biến trong khoang miệng. Theo Hiệp hội Nha khoa Hoa Kỳ (ADA), nguyên nhân phổ biến và trực tiếp nhất gây ra nấm miệng là sự phát triển quá mức của nấm Candida albicans. Nấm này vốn dĩ tồn tại một cách tự nhiên trong khoang miệng với số lượng nhỏ và vô hại. Tuy nhiên, khi hệ miễn dịch của cơ thể bị suy yếu, sự cân bằng vi sinh vật trong miệng bị phá vỡ, tạo điều kiện cho Candida albicans sinh sôi nảy nở không kiểm soát, dẫn đến bệnh nấm miệng.

Các yếu tố nguy cơ có thể làm suy yếu hệ miễn dịch hoặc tạo môi trường thuận lợi cho nấm phát triển bao gồm:

1. Sử Dụng Thuốc

• Corticosteroid và Prednisone: Việc sử dụng các loại thuốc steroid, đặc biệt là dạng hít (dùng cho bệnh hen suyễn), có thể làm giảm phản ứng miễn dịch cục bộ trong miệng, tạo điều kiện cho nấm phát triển.
• Kháng sinh liều cao và kéo dài: Kháng sinh không chỉ tiêu diệt vi khuẩn gây bệnh mà còn tiêu diệt cả những vi khuẩn có lợi, vốn đóng vai trò kiểm soát sự phát triển của nấm. Việc lạm dụng kháng sinh làm phá vỡ cân bằng vi sinh vật trong miệng, tạo cơ hội cho nấm Candida albicans bùng phát.

2. Bệnh Lý Nền

• Tiểu đường không kiểm soát: Mức đường huyết cao trong nước bọt tạo môi trường lý tưởng cho nấm phát triển.
• HIV/AIDS: Virus HIV tấn công trực tiếp hệ miễn dịch, làm suy giảm khả năng chống lại nhiễm trùng của cơ thể, bao gồm cả nấm miệng.
• Bệnh bạch cầu và các bệnh về máu khác: Những bệnh lý này làm suy yếu hệ thống miễn dịch, tăng nguy cơ nhiễm nấm.
• Hội chứng Cushing: Bệnh lý này gây ra sự sản sinh quá mức cortisol (một loại hormone steroid), có tác dụng ức chế miễn dịch.

3. Điều Trị Y Tế

Hóa trị và xạ trị: Các phương pháp điều trị ung thư này không chỉ tiêu diệt tế bào ung thư mà còn ảnh hưởng đến các tế bào khỏe mạnh trong miệng, làm suy yếu hệ miễn dịch và gây khô miệng, tạo điều kiện cho nấm phát triển.

4. Vệ Sinh Răng Miệng Kém

Tích tụ mảng bám: Mảng bám răng không chỉ chứa vi khuẩn mà còn là nơi trú ngụ lý tưởng cho nấm. Vệ sinh răng miệng không kỹ lưỡng sẽ tạo môi trường ẩm ướt, nhiều thức ăn thừa, giúp nấm có đủ điều kiện để sinh sôi.

5. Hút Thuốc Lá

• Giảm lưu thông máu: Hút thuốc lá làm giảm lưu lượng máu đến các mô trong miệng, làm suy yếu khả năng miễn dịch cục bộ.
• Gây khô miệng: Thuốc lá làm giảm tiết nước bọt, trong khi nước bọt đóng vai trò quan trọng trong việc làm sạch và duy trì cân bằng vi sinh vật trong miệng.
• Ức chế miễn dịch: Các chất độc trong thuốc lá có thể trực tiếp làm suy giảm chức năng miễn dịch của cơ thể.

6. Đeo Răng Giả Không Vừa Vặn

• Kích ứng niêm mạc: Răng giả không vừa vặn có thể cọ xát, gây tổn thương niêm mạc miệng.
• Tạo môi trường ẩm ướt: Vệ sinh răng giả không đúng cách, để răng giả ẩm ướt quá lâu sẽ tạo ra một môi trường lý tưởng cho nấm Candida albicans phát triển mạnh mẽ.

Triệu Chứng Nấm Miệng

Tùy vào độ tuổi, sức đề kháng và tình trạng sức khỏe tổng thể, các biểu hiện của nấm miệng có thể khác nhau. Bệnh thường tiến triển âm thầm ở giai đoạn đầu, nhưng khi nấm phát triển mạnh sẽ gây ra nhiều triệu chứng khó chịu, ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày.

Ở trẻ em và người lớn

Xuất hiện mảng trắng kem hoặc vàng: Các mảng này thường bám trên bề mặt lưỡi, mặt trong má, nướu, amidan hoặc vòm miệng. Ban đầu có thể chỉ là những đốm nhỏ, nhưng nếu không điều trị, chúng có thể lan rộng và dày hơn.

Kết cấu gồ nhẹ, trông giống pho mát: Khi quan sát kỹ, bề mặt của mảng nấm không phẳng mà hơi sần, tạo cảm giác như lớp phủ mềm nhưng bám chặt vào niêm mạc miệng.

Cảm giác đau rát, bỏng trong miệng: Người bệnh thường cảm thấy khó chịu khi ăn uống, đặc biệt khi ăn đồ cay, nóng, chua hoặc quá mặn. Cảm giác bỏng rát có thể xuất hiện cả khi nói chuyện hoặc nuốt nước bọt.

Mẩn đỏ và viêm quanh vùng nấm: Khu vực xung quanh mảng trắng thường bị sưng đỏ, dễ kích ứng khi tiếp xúc với thức ăn hoặc bàn chải đánh răng.

Chảy máu nhẹ nếu cạo mạnh: Khi dùng thìa hoặc bàn chải để cạo, các mảng nấm có thể bong ra nhưng để lại vết trầy đỏ và chảy máu nhẹ, kèm theo cảm giác đau.

Nứt đỏ khóe miệng, hôi miệng, giảm vị giác: Người bệnh có thể bị khô, nứt ở khóe môi, hơi thở có mùi hôi khó chịu và giảm khả năng cảm nhận mùi vị của thức ăn.

Ở trẻ sơ sinh và mẹ cho con bú

Trẻ bỏ bú, quấy khóc, cáu gắt: Do cảm giác đau rát trong miệng, trẻ thường bú ít hoặc từ chối bú hoàn toàn. Điều này có thể dẫn đến sụt cân hoặc chậm tăng cân nếu không được khắc phục kịp thời.

Lây nấm sang mẹ khi bú: Nấm Candida có thể truyền từ miệng trẻ sang núm vú mẹ trong quá trình bú, khiến cả mẹ và con đều cần được điều trị đồng thời để tránh tái nhiễm.

Biểu hiện ở mẹ:

• Núm vú đỏ, sưng nhẹ hoặc nứt kẽ.
• Vùng quầng vú có thể sẫm màu, căng bóng hoặc bong tróc da.
• Cảm giác ngứa hoặc đau khi cho con bú.
• Một số mẹ có thể cảm thấy đau nhói sâu bên trong mô tuyến vú, đặc biệt sau khi cho bú, do nấm lan vào ống dẫn sữa.

Nấm Miệng Có Lây Không?

Nấm miệng có thể lây qua tiếp xúc trực tiếp như hôn, dùng chung vật dụng ăn uống, hoặc từ mẹ sang con khi bú. Ngoài ra, Candida tồn tại phổ biến trong môi trường, nên đôi khi bệnh không bắt nguồn từ lây nhiễm trực tiếp.

Nấm Miệng Có Nguy Hiểm Không?

Ở người khỏe mạnh, nấm miệng thường lành tính và dễ điều trị. Tuy nhiên, với người suy giảm miễn dịch, vi nấm có thể lan rộng xuống thực quản, gây khó nuốt, sụt cân, thậm chí nhiễm trùng huyết nếu không kiểm soát.

Theo Hiệp hội Bệnh Truyền nhiễm Hoa Kỳ (IDSA), tỷ lệ tử vong ở bệnh nhân nhiễm Candida huyết có thể lên đến 40% nếu không được điều trị kịp thời.

Chẩn Đoán Nấm Miệng

Bác sĩ chẩn đoán dựa trên quan sát mảng trắng trong miệng, xét nghiệm mẫu soi kính hiển vi, nội soi khi nghi ngờ lan xuống thực quản và xét nghiệm máu để tìm nguyên nhân suy giảm miễn dịch.

Cách Điều Trị Nấm Miệng

Tùy đối tượng, bác sĩ có thể chỉ định Fluconazole dạng uống, Clotrimazole viên ngậm, Nystatin súc miệng (cho trẻ), Itraconazole cho bệnh nhân HIV hoặc Amphotericin B tiêm tĩnh mạch khi bệnh nặng. Thời gian điều trị thường 10–14 ngày.

Người bệnh nên đánh răng bằng bàn chải lông mềm, vệ sinh răng giả, vệ sinh miệng cho trẻ bú mẹ. Ăn sữa chua, thực phẩm chứa probiotic, hạn chế đường, rượu, bia và uống đủ nước để tránh khô miệng.

Cách Phòng Ngừa Nấm Miệng

Để phòng bệnh, cần đánh răng 2 lần/ngày, dùng chỉ nha khoa, súc miệng nước muối, kiểm soát đường huyết nếu bị tiểu đường, không hút thuốc lá và khám nha khoa định kỳ 6 tháng/lần.

Nấm miệng không quá nguy hiểm nếu được phát hiện và điều trị sớm. Tuy nhiên, việc chủ quan có thể dẫn đến biến chứng nghiêm trọng, đặc biệt ở người suy giảm miễn dịch. Hãy thăm khám nha sĩ ngay khi xuất hiện triệu chứng để được xử lý kịp thời. Nha khoa BeDental luôn sẵn sàng đồng hành cùng bạn trong việc bảo vệ sức khỏe răng miệng.

Xem thêm: Nha khoa giá rẻ ở Hà Nội có tốt hay không?

Tư vấn chuyên môn bài viết:

BÁC SĨ DƯƠNG THỊ THÙY NGA

Bác sĩ chỉnh nha tổng hợp

Ngôn ngữ giao tiếp: Tiếng Việt, Tiếng Anh, Tiếng Nga

Đặt Lịch Hẹn Xem Hồ Sơ